Spreekwoorden en uitspraken
over twee hanen en een karavaan
Een rijmspreuk in de Middeleeuwen bestond uit korte eenvoudig rijmende regels. Ze zijn geregeld moraliserend. De spreuken geven wijze lessen en adviezen. In sommige rijmspreuken werd gerefereerd aan belangrijke namen van bijvoorbeeld Griekse wetenschappers, aan belangrijke bijbelse personen, kerkvaders of geleerden. Met deze autoriteiten werden rijmspreuken extra gewicht gegeven. Voor de middeleeuwse mens waren de spreuken een leidraad voor het dagelijks leven en de communicatie. De normen en waarden van alledag worden voorgehouden aan de mens, die dat wenst te lezen of te horen.
Wij geven onderstaand een voorbeeld van rijmspreuken, zoals deze zijn terug te vinden in middeleeuwse manuscripten, op gevels van huizen en op bijvoorbeeld de bekende tegeltjes. Met de rijmspreuken benadrukte de middeleeuwse samenleving bepaalde omstandigheden, die zij van belang achtte. Een zogenoemde priamel is ook een rijmspreuk. Hierin worden vergelijkbare begrippen onder elkaar gezet en afgesloten met een verrassende wending. Hieronder leest u een voorbeeld van een priamel. In de moderne vertaling is geen rekening gehouden met de oorspronkelijke rijmvorm.
VOORBEELD
Waar twee hanen in een huis zijn,
En ook een kat en een muis,
Een oude man en een jonge vrouw,
In dat huis is er zelden geen ruzie.
Hiertegenover plaatsen wij een eeuwenoud Arabisch gezegde. Hier is geen ruimte voor ruzie. Het geeft te denken.
Een karavaan reist zo snel als de laatste kan bijhouden.
Bovenstaande tekst vindt haar basis in het boek tijdgeest in de middeleeuwen, met de ondertitel over (stille) communicatie, kleding en de ideale mens. Dat is het zevende boek uit de twaalfdelige serie vore ene maeltijt met smakelijcheit. Deze serie wordt door ons in 2024/2025 uitgegeven. Zie voor verdere informatie het hoofdstuk BOEKEN van deze website.
AFBEELDING
1. Een roofvogel en kippen, Imaginacion de vraye noblesse, manuscript van omstreeks 1496, koninkrijk Engeland en graafschap Vlaanderen,
British Library