Spreekwoorden en uitspraken

weloverwogen spreken

Een rijmspreuk in de Middeleeuwen bestond uit korte eenvoudig rijmende regels. Ze zijn geregeld moraliserend. De spreuken geven wijze lessen en adviezen. In sommige rijmspreuken werd gerefereerd aan belangrijke namen van bijvoorbeeld Griekse wetenschappers, aan belangrijke bijbelse personen, kerkvaders of geleerden. Met deze autoriteiten werden rijmspreuken extra gewicht gegeven. Voor de middeleeuwse mens waren de spreuken een leidraad voor het dagelijks leven en de communicatie. De normen en waarden van alledag worden voorgehouden aan de mens, die dat wenst te lezen of te horen.

Rijmspreuken zijn geregeld terug te vinden in middeleeuwse manuscripten, op gevels van huizen en op bijvoorbeeld de bekende tegeltjes. Met de rijmspreuken benadrukte de middeleeuwse samenleving bepaalde omstandigheden, die zij van belang achtte.

In de Middeleeuwen waren verba visibilia van groot belang. Dat zijn de zichtbare woorden. Een enkel woord en een enkel gebaar hadden al betekenis. De essentie van hetgeen werd geuit ging vóór alles. Het genoot dan ook de voorkeur weinig te zeggen, als het niet noodzakelijk was, opdat het goede en de rechtvaardigheid vanzelf een weg konden vinden. De volgende rijmspreuk zegt hetzelfde.

In de bewerking van de rijmspreuk is geen rekening gehouden met de oorspronkelijke rijmvorm.

De tekst van de rijmspreuk

Beoordeel over wie u spreekt en wat,
En ik adviseer u oprecht,
Als het woord eruit is, kan het niet terug,
Al zou je het hart, en al je kunnen, ervoor inzetten.

Bovenstaande tekst vindt haar basis in het boek tijdgeest in de middeleeuwen. Dat is het zevende boek uit de twaalfdelige serie vore ene maeltijt met smakelijcheit. Zie voor verdere informatie het hoofdstuk BOEKEN van deze website.

AFBEELDING

Minnaar en Vriend, Roman de la Rose, manuscript van omstreeks 1495, graafschap Vlaanderen,
British Library